विद्युतीय शासन, नेपालमा विद्युतीय शासन लागू गर्नुपर्नाका कारण र नेपालमा विद्युतीय शासन लागू गर्ने सम्बन्धमा देखिएका समस्याहरु

 

शासन प्रणालीलाई प्रभावकारी बनाउनका लागि विद्युतीय सूचना र सञ्चारमाध्यमको प्रयोग गर्नुलाई विद्युतीय शासन भनिन्छ । विद्युतीय शासन प्रविधिमा आधारित त्यस्तो शासन व्यवस्था हो, जहाँ सार्वजनिक सूचना तथा सेवा सूचना प्रविधिजन्य साधनहरूको प्रयोगमार्फत वितरण गरिन्छ । यो प्रणालीमार्फत सरकार, नागरिक तथा अन्य सरोकारवालाहरूबीच विद्युतीय रूपमा अन्तरक्रिया गर्न सम्भव एवं सहज हुन्छ । विद्युतीय शासनका माध्यमबाट सार्वजनिक सेवालाई आधुनिकीकरण गर्न तथा नागरिक र सरकारबीचको सम्बन्ध तथा सम्पर्कलाई फराकिलो बनाउन सकिन्छ । यसबाट ई–गभर्नेन्स कायम गर्न सम्भव हुन्छ ।

नेपालको संविधान, विद्युतीय कारोबार ऐन, सूचना प्रविधि नीति एवं सरकारी निकायद्वारा सामाजिक सञ्जाल प्रयोग गर्ने कार्यविधिले समेत विद्युतीय शासनमा जोड दिएका छन् । यद्यपि, उपयुक्त प्रविधिको कमी, प्राविधिक ज्ञानको अभाव र कमजोर नागरिक चेतनाका कारण नेपालमा अपेक्षाकृत रूपमा विद्युतीय शासनको प्रयोग हुन नसकेको तितो यथार्थ हामीसामु रहेको छ । 

नेपालमा विद्युतीय शासन लागू गर्नुपर्नाका कारण

• सार्वजनिक सेवामा सर्वसाधारण नागरिकको पहुँच पुर्‍याउन,
• सेवा प्रवाह प्रक्रियालाई सरलीकरण गर्न,
• सेवा प्रवाहमा सूचना प्रविधिको प्रयोगलाई बढावा दिन,
• सेवा प्रवाहका क्रममा लाग्ने समय तथा लागतलाई न्यूनीकरण गर्न,
• सरकारको कागजविहीन प्रशासनको मान्यतालाई सार्थक तुल्याउन,
• सरोकारवाला निकायहरूबीच विश्वासको अवस्था सिर्जना गर्न,
• एकीकृत सार्वजनिक सेवा वितरण प्रणालीलाई स्थापित गर्न,
• सीमाविहीन सार्वजनिक सेवा वितरण प्रणाली स्थापित गर्न,
• सेवा तथा सूचना वितरणमा पारदर्शिता कायम गर्न,
• सार्वजनिक निकाय तथा पदाधिकारीलाई उत्तरदायी बनाउन,
• सहभागितामूलक शासन प्रणाली स्थापित गर्न,
• सेवाको लागत र समय बचत गर्न,
• ई–गभर्नेन्स लागू गर्न,

नेपालमा विद्युतीय शासन अवलम्बनमा देखिएका समस्या

• विद्युतीय कारोबारलाई व्यवस्थित गर्न बनाइएका ऐन कानुनको कार्यान्वयन प्रभावकारी नहुनु,
• सूचना सञ्चार प्रविधिको क्षेत्र सरकारको मूल प्राथमिकतामा नपर्नु,
• कर्मचारीतन्त्रमा परिवर्तनलाई आत्मसात् गर्ने प्रवृित्तको विकास हुन नसक्नु,
• नागरिक चेतना कमजोर हुनु,
• दक्ष जनशक्तिको कमी हुनु एवं भएको जनशक्तिलाई तालिम प्रशिक्षण नहुनु,
• प्रतिभा पलायनको समस्या रहनु,
• सूचना प्रविधिको विकास केन्द्र र सहरी क्षेत्रमा मात्र सीमित हुनु,
• गाउँ र सहरबीच प्रविधिको उपयोग सम्बन्धमा दूरी हुनु,
• डिजिटल सूचना तथा तथ्यांक आदान–प्रदान गरी उपयोग गर्ने संस्कारको अभाव हुनु,
• सबै सरकारी निकायको वेबसाइट नबन्नु र भएका निकायमा समेत समयमा अद्यावधिक नहुनु,
• निर्माण भएका सफ्टवेयरहरू पूर्ण रूपमा उपयोगमा ल्याउन नसक्नु,
• विद्युतीय अपराध नियन्त्रण नहुनु, 

अन्त्यमा, प्रत्येक व्यक्तिको हातहातमा सरकार भन्ने अवधारणालाई सार्थक तुल्याउन विद्युतीय शासनको विकल्प छैन । यो पछिल्लो समय र पछिल्लो पुस्ताका लागि आवश्यक मात्र नभई अनिवार्य हुन पुगेको छ । विद्युतीय शासनका माध्यमबाट सेवामा सरलता, शीघ्रता र गुणस्तर कायम गर्दै सुशासनलाई मूर्त रूप दिन सकिन्छ । यसका लागि बलियो कानुन, प्रशासनिक सक्रियता, व्यापक प्रविधियुक्त नागरिक चेतना विकास गर्दै कागजविहीन सरकार निर्माण गर्नु आजको आवश्यकता हो ।

Source: Nayapatrika